درصورتی که درختان میوه به صورت طبیعی و بدون دخالت انسان رشد نمایند، معمولا طی چند سال به درختان و یا درختچه هایی با شاخ و برگ متراکم و انشعاب زیاد تبدیل خواهند شد. این شاخه ها مانع رشد یکدیگر شده و به دلیل عدم نفوذ نور کافی و جریان نامناسب هوا در تاج درخت، به تدریج برگ ها و شاخه های میانی خشک شده و از بین میروند و تولید گل و میوه به سطح خارجی درخت محدود میگردد و هم چنین کیفیت میوه های تولید شده نیز کم خواهد بود. به طور کلی هرس عبارت است از قطع کامل یا قسمتی از اندام های گیاه، که به منظور بهبود رشد کمی و کیفی آن صورت میگیرد.
هرس در باغداری حذف یا کاهش قسمت هایی است که:
✅ لازمه رشد و تولید نیستند.
✅ از نظر بصری خوشایند نیستند.
✅ برای سلامتی و رشد گیاه مضر هستند.
فواید هرس درختان
✔️ دریافت میزان نور کافی توسط برگ ها و میوه ها
✔️ توسعه یک اسکلت قوی جهت نگهداری محصول زیاد
✔️ حفظ تعادل و توازن بین اندام های رویشی و زایشی
✔️ توزیع یکنواخت اندام های بارده در تاج درخت
✔️ کنترل ارتفاع و گستردگی و قدرت درخت
✔️ کاهش احتمال شکسته شدن و افزایش مقاومت شاخه ها
✔️ تولید میوه با کیفیت و اندازه مناسب
✔️ توزیع یکنواخت شاخه های باردهنده بر سراسر تاج درخت
✔️ کاهش تمایل به سال آوری
اصول هرس
اصل اول: هوا و نور باعث تغذیه و رشد اندام های درخت می شود.
اصل دوم: قسمت های فوقانی یک شاخه، بهتر از قسمت های تحتانی آن تغذیه میشوند.
اصل سوم: از حیث رشد و نمو بین اعضای رویشی و اعضای زایشی درخت رقابت حاکم است، هرچه درخت میوه بیشتری تولید نماید رشد شاخه های آن کمتر خواهد شد بنابراین حذف قسمتی از میوه هایی که در حال رشد و تکامل هستند می تواند موجب به وجود آمدن شاخه ها و برگ های جدید شود پس باید تعادلی بین اندام های رویشی و زایشی وجود داشته باشد.
اصل چهارم :«قسمت های مختلف یک شاخه با یکدیگر هم بستگی دارند»یعنی اگر شاخه میوه دهنده ای را به طور شدید هرس کنیم، آن مقدار از شیره نباتی که به مصرف تمامی آن شاخه میرسید به طرف باقیمانده شاخه و بخش های مجاور هدایت شده، در نتیجه رشد و نمو آن ها را افزایش می دهد.
اصل پنجم: اقداماتی که باعث هدایت مناسب شیره گیاهی شود.
هرس زمستانه یا خواب
زمانی انجام می‌شود که درخت در حالت خواب به سر میبرد. این عمل یک فرایند تقویت کننده محسوب می شود. هرس زمستانه بعد از خزان درختان تا قبل از باز شدن جوانه ها در بهار انجام می شود. در مناطق سردسیر ایران این کار از اواخر پاییز تا پایان زمستان که درخت فاقد برگ است صورت می گیرد. در مناطق سردسیر که زمستان های سرد و یخبندان دارد، این کار در اواخر فصل زمستان و پس از رفع یخبندان موقعی که هوا رو به گرمی می گذارم انجام دهید.هرچه منطقه سردتر باشد، باید عملیات هرس را دیرتر شروع کنید.
هرس تابستانی یا سبز
برخلاف هرس خشک، هرس سبز زمانی انجام میگیرد که درخت در حال رشد است.این هرس زمانی انجام می‌شود که جریان شیره گیاهی از لحاظ سرعت انتقال به حداقل رسیده و شاخه های جوان دیگری مجددا در طول فصل رشد ایجاد نخواهد شد.هرس سبز در مناطقی که تابستان زیاد گرمی ندارند می‌توان از اواخر خرداد تا اوایل مرداد ماه انجام شود.اندام های زائد، خشک و مزاحم یا شاخه های آلوده به آفات یا بیماری را با هرس سبز از درخت جدا میشوند.همچنین هرس سبز روی شاخه های صورت میگیرد که در اواخر پاییز یا در زمستان، عمل هرس خشک بر روی آنها انجام شود درواقع هرس سبز مقدمه هرس خشک می‌باشد.
انواع هرس از نظر ارتفاع
انواع هرس شاخه
کوتاه کردن شاخه ها (سرشاخه زنی)
تنک کردن شاخه ها: در این روش کل شاخه حذف می گردد.
زخم زنی
اصول حذف شاخه های اضافی در هرس
الف) معمولا در هرس سعی می‌شود دو شاخه ای که زاویه بسته تری نسبت به یکدیگر دارند.
ب) اگر محل برش کاملا نزدیک جوانه باشد، ممکن است جوانه از بین برود.
ج) طرز برش دو شاخه نسبتاً قطور
