آهن یکی از مهم ترین عناصر در تغذیه گیاه بوده و به مقدار فراوان در خاک موجود می باشد ولی به دلایل متعددی قابلیت جذب آن محدود می باشد، به علت آهکی بودن خاک های ایران، بسیاری از گیاهان دارای مشکل کمبود آهن هستند.

نقش آهن درگياه واثرات كمبود آن :

آهن يكي از عناصر ضروري براي رشد تمام گياهان مي باشد. در صورت كمبود آن، مقدار سبزينه در سلولهاي برگي كاهش يافته و رنگ پريده به نظر مي آيند. در اين حالت ابتدا فواصل بين رگبرگ ها و سپس با شدت يافتن کمبود تمام سطح برگ زرد می‌شود، به دلیل غیر متحرک بودن عنصر آهن  در صورت کمبود، علائم در برگ های جوان در قسمت بالای گیاه مشاهده  می‌شود و حاشیه برگ ها نیز با شدت یافتن کمبود رو به سفیدی می رود، هم چنین گاهی اوقات در اواخر بهار که سرعت رشد درختان زیاد است به علت کافی نبودن جذب آهن برگ ها زرد رنگ می‌شوند.

علت کمبود آهن در گیاهان :

در بيشتر نقاط كشور ما مهمترين عاملي كه موجب كمبود آهن مي گردد، افزايش بي كربنات در محلول خاك ميباشد. اغلب خاك هاي ايران مقدار قابل توجهي آهك دارند. وجود آهك آزاد در خاك كه گاهي بيش از 8 درصد از حجم خاك نيز ميشود، سبب مي شود كه خاك در تعادل با CO2 محلول، داراي pH برابر 7/5 و يا بالاتر باشد كه سبب غير فعال شدن و رسوب آهن مي گردد. .در حالت معمول، ريشه گياهان با ترشح اسيدهاي آلي باعث كاهش pH در محيط اطراف خود ميگردند و به اين ترتيب حلاليت تركيبات آهن در اطراف ريشه (ریزوسفر) افزايش مي يابد، اما عواملي نظير آبياري سنگين، فشردگي و يا هر عامل ديگري كه تهويه خاك را كاهش دهد، جذب آهن را مي كاهد. همچنين وجود مقدار زياد يون بيكربنات در آب آبياري نيز در جذب آهن و انتقال آن در داخل گياه ايجاد مشكل ميكند.

روش هاي جلوگيري از كمبودآهن درگياه:

✔️ آبياري سبك با دفعات بيشتر: استفاده از آبياري سبك با دفعات بيشتر، ميتواند موجب تهويه بهتر خاك شود كه در نتيجه مقدار گاز كربنيك و بي كربنات كاهش مي يابد. همچنين مي توان با استفاده از شخم مناسب وكاربرد صحيح از كودهاي آلي سبب افزايش خلل و فرج و نهايتأ تهويه بهتر خاك شد كه باعث افزايش جذب آهن مي گردد.

✔️ كاهش رفت و آمد ماشين آلات كشاورزي در زمين (عدم فشردگي خاك) : رفت و آمد ماشين آلات نبايد هنگام مرطوب بودن زياد خاك انجام شود. زيرا در اين صورت خاك فشرده شده و تهويه به خوبي انجام نمي شود. بهترين حالت خاك براي عبور و مرور ماشين آلات سنگين، زماني است كه خاك در حالت » گاو رو  باشد. در اين حالت آب مازاد موجود در خاك بواسطه نيروي جاذبه زهكشي شده و رطوبت خاك در حدي است كه با عبور ماشين آلات، خاك حالت چسبندگي نمي يابد.

• اضافه كردن مواد آلي به خاك : وقتي مواد آلي خاك كم باشد، پس از بارندگي و يا آبياري، خاك فشرده شده و تهويه كاهش مي يابد. اگر مواد آلي خاك به اندازه كافي باشد، خاك حالت اسفنجي پيدا كرده و فشردگي آن كاهش مي يابد. مواد آلي تركيباتي هستند كه حلاليت آهن را زياد كرده و جذب آهن را بوسيله گياه آسان تر مي نمايند.
• مصرف گوگرد : با اضافه كردن تركيبات گوگردي به خاكهاي آهكي، pH آن كاهش يافته تا علاوه بر رفع نياز گوگرد، حلاليت و جذب عناصري مانند آهن، فسفر، منگنز و روي نيز بيشترگرد.

استفاده از كودهاي آهن :

به طور معمول در خاك به حد كافي آهن وجود دارد كه از نوع قابل جذب براي گياه نمي باشد، بنا بر اين لازم است كه آهن مورد نياز گياه به شكل محلول كه عمدتأ از طريق كلاتهاي آهن امكان پذيراست در دسترس گياه قرارگيرد. با استفاده از اين كلاتها علاوه بر تأمين آهن مورد نياز، گاه بخشي از عوامل كلات كننده، در صورت فراهم بودن شرايط خاكي مناسب، مي تواند پس از آزاد كردن آهن خود در محيط اطراف ريشه، مقداري از آهن موجود در خاك را نيز به شكل كلات شده مجددأ به فرم قابل دسترس براي گياه فراهم آورد؛ كه اين عملكرد “حالت رفت و برگشتي كلات” مي باشد.